سوده دختر زمعة بن قیس

سوده دختر زمعة بن قیس
مشخصات فردی
محل زندگی مکه • مدینه
مهاجر/انصار مهاجر
نسب/قبیله قبیله قریش
درگذشت اواخر سال ۲۲ یا روزهای اول سال ۲۳ق)، مدینه
مدفن بقیع
مشخصات دینی
حضور در جنگ‌ها فتح خیبر
هجرت به حبشهمدینه
دیگر فعالیت‌ها راوی احادیث پیامبر(ص)

سوده دختر زَمْعَة بن قَیْس (درگذشت ۲۳ یا ۵۴ق) از همسران پیامبر(ص) که پس از خدیجه(س) و پیش از عایشه به همسری پیامبر درآمد. او در فتح خیبر حضور داشت و از رسول خدا(ص) روایت کرده است.

زندگی نامه

پدر سوده، زمعة بن قیس، از قبیله قریش و مادرش، شموس از بنی عدی بن نجار انصاری بود. سوده چون اسلام آورد و با رسول الله، بیعت کرد، شوهرش سکران بن عمر نیز –که پسرعمویش بود- مسلمان شد و این دو با هم به حبشه مهاجرت کردند. پس از فوت سکران، پیامبر(ص) با سوده ازدواج کرد. ازدواج پیامبر با سوده قبل از ازدواج با عایشه بوده است.

سوده به همراه برخی زنان و مردان مسلمان به مدینه مهاجرت کرد و در راه به پیامبر(ص) پیوست.

ابن سعد می‌نویسد: رسول خدا در خیبر هشتاد وَسَق خرما و بیست وسق جو یا گندم به سوده برای طعام داد. این، حکایت از حضور او در فتح خیبر دارد.

پس از وفات زینب دختر پیامبر(ص)، سوده به همراه برخی زنان دیگر، دختر پیامبر(ص) را غسل دادند.

به گفته ابن عبدالبر و ابن اثیر، سوده در اواخر خلافت عمر (اواخر سال ۲۲ یا روزهای اول سال ۲۳ق) در مدینه از دنیا رفت. ابن سعد ضمن خبری از عبدالله بن مسلم، وفات او را در شوال سال ۵۴ق در خلافت معاویه در مدینه ذکر می‌کند و در بقیع مدفون شد. ابن حجر از ابن ابی خثیمه نقل کرده که وی در خلافت خلیفه دوم فوت کرده است. واقدی سال ۵۴ را ترجیح می‌دهد و زرکلی نیز وفات سوده را سال ۵۴ق ذکر کرده است.

خصوصیات اخلاقی

ابن سعد به سند خود از ابن سیرین روایت می‌کند: رسول خدا برای حجة الوداع همه همسران خویش را برد و بعد از پیامبر زنان آن حضرت حج به جای آوردند. اما سوده به حج نرفت. او می‌گفت: حج من این است که از خانه بیرون نروم، همچنان که خدا در قرآن فرموده:

وَقَرْنَ فِی بُیوتِکنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیةِ الْأُولَیٰ ۖ وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِینَ الزَّکاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا ﴿۳۳﴾ (ترجمه: و در خانه‌هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینت‌های خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و فرستاده‌اش را فرمان برید. خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.)

او تا آخر عمر از حجره‌ای که رسول خدا برایش تعیین کرده بود، بیرون نیامد.

روایت

شیخ طوسی، احمد حنبل، ابن عبدالبر، ابن مَنده، ابو نُعَیم، ابن اثیر و دیگران وی را از اصحاب و راویان پیامبر(ص) شمرده‌اند. اردبیلی و میرزا استرآبادی نام وی را در زمره رُوات قید کرده‌اند. مامقانی می‌گوید: من او را حسن می‌شمارم و بر روایتش اعتماد دارم.

سوده از رسول خدا روایت کرده و عبدالله بن عباس و یحیی بن عبدالله بن عبدالرحمن از وی روایت کرده‌اند. طبرانی، سیزده حدیث از راویان سوده روایت کرده که برخی از آن‌ها نظیر یکدیگرند. بخاری، ابوداوود و نسائی احادیث سوده را نقل کرده‌اند.

سوده و حضرت علی(ع)

سوده در دو جناحی شدن همسران رسول خدا(ص) در عهد پس از وفات پیامبر(ص) ظاهرا جناح عایشه را برگزیده بود و از وی پشتیبانی می‌کرد.

پانویس

  1. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۱۴.
  2. الطبقات الکبری، ج۸، ص۵۵-۵۶ به نقل از غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰.
  3. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۰.
  4. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۴۹ به نقل از الاستیعاب، ج ۴، ص۱۸۶۷؛ اسدالغابة، ج ۵، ص۴۸۵
  5. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۴۹ به نقل از الطبقات الکبری، ج ۸، ص۵۷؛تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۴۲۷
  6. غروی نائینی، محدثات شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۰.
  7. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۰ به نقل از رجال طوسی، ص۳۲، الجامع فی العلل و المعرفة الرجال، ص۲۴۴، الاستیعاب، ج ۴، ص۱۸۶۷، اسدالغابه، ج ۵، ص۴۸۴، تنقیح المقال، ج ۳، ص۸۰ از فصل النساء
  8. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۰ به نقل از جامع الرواة، ج ۲، ص۴۵۸، منهج المقال، ص۴۰۰
  9. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۰ به نقل از تنقیح المقال، ج ۳، ص۸۰
  10. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۱ به نقل از الجامع فی العلل و المعرفة الرجال، ص۲۴۴
  11. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۱ به نقل از المعجم الکبیر، ج ۲۴، ص۳۳-۳۷
  12. غروی نائینی، محدثات شیعه، ص۲۵۱ به نقل از تهذیب التهذیب، ج ۱۲، ص۴۲۶
  13. آلاحاد و المثانی، ج۵ص ۳۸۸؛ المعجم الکبیر، ج۲۳ص ۵۰

منابع

  • ابن ابی عاصم، احمد بن‌ عمرو. آلاحاد و المثانی، تحقیق فیصل احمد الجوابره، دارالدرایه، الریاض، ۱۹۹۱م.
  • بلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر، جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت،‌ دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
  • طبرانی، ابوالقاسم، سلیمان بن احمد، معجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید، السلفی، مکتبه ابن تیمیه، قاهره.
  • غروی نائینی، نهله، محدثات شیعه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس؛ مرکز نشر آثار علمی، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.